Dầu hộp số (dầu truyền động) là một loại chất lỏng được sử dụng để bôi trơn các thành phần (các bánh răng, ổ trục,…) của hộp số của ô tô nhằm mang lại hiệu suất tối ưu. Trong xe có hộp số tự động, chất lỏng này cũng hoạt động như một dầu thủy lực và chất làm mát. Có nhiều loại dầu hộp số cho ô tô, và mỗi loại được sử dụng cho từng loại ô tô phụ thuộc vào loại hộp số bên trong. Hộp số tay thì sử dụng loại dầu bôi trơn dành riêng cho hộp số tay, nó cũng có thể sử dụng dầu động cơ. Hộp số tự động thì lại có dầu hộp số tự động với các đặc tính riêng, thường ký hiệu là ATF.
1. Dầu hộp số có tác dụng gì?
Đối với hộp số tay, dầu hộp số có vai trò chính là bôi trơn các ổ trục và các bộ phận kim loại (các bánh răng, cụm đồng tốc,…) và giúp chúng không bị mài mòn khi di chuyển.
Ở hộp số tự động, nó không chỉ bôi trơn các bộ phận chuyển động mà còn cung cấp áp suất thủy lực và ma sát để các bộ phận bên trong hoạt động – vai trò của dầu thủy lực. Dầu truyền động ở cả hộp số sàn và hộp số tự động cũng giúp làm mát hộp số.
Trong khi chức năng chính của dầu hộp số ô tô là bôi trơn các bộ phận khác nhau của hộp số, nó cũng có thể phục vụ các chức năng khác:
- Làm sạch và bảo vệ bề mặt kim loại khỏi mài mòn
- Lớp đệm trạng thái
- Tăng cường chức năng làm mát và giảm nhiệt độ hoạt động cao
- Tăng tốc độ quay và phạm vi nhiệt độ
Sang số là một nhiệm vụ vất vả đối với một chiếc ô tô, và dầu truyền động là thứ cho phép xe sang số một cách dễ dàng mà không làm mòn các bộ phận của nó. Trong khi dầu hoặc chất lỏng hộp số tay đã tồn tại ở một số dạng hoặc hình thức kể từ thời kỳ đầu của ô tô, dầu hộp số tự động được tạo ra vào những năm 1940 và đã đóng một vai trò quan trọng trong ô tô kể từ đó.
Có một số loại và chất lượng khác nhau của dầu truyền động, và tốt nhất bạn nên tham khảo hướng dẫn sử dụng của chủ sở hữu hoặc kỹ thuật viên ô tô đáng tin cậy để lựa chọn loại dầu chính xác cho xe của bạn.
2. Các loại dầu hộp số khác nhau
Nói chung, có hai loại dầu truyền động chính: dầu hộp số tự động và dầu hộp số tay. Ngoài ra còn có dầu truyền động tổng hợp và dầu đặc biệt được sử dụng và chỉ định trong các loại hộp số khác nhau bao gồm các kiểu hộp số CVT và ly hợp kép. Để giữ cho ô tô của bạn hoạt động bình thường, hiệu suất tối ưu, điều quan trọng là phải biết bạn có loại hộp số nào và yêu cầu dầu cụ thể nào.
Dầu hộp số tự động
Dầu truyền động này được thiết kế cho ô tô có hộp số tự động. Nó cũng được sử dụng trong một số xe ô tô hộp số tay hiện đại hơn. Dầu hộp số tự động đáp ứng các yêu cầu của hộp số tự động và hỗ trợ các chức năng khác nhau, bao gồm:
- Bôi trơn bánh răng
- Hoạt động của bộ biến mô
- Vận hành thân van
- Hoạt động ma sát ly hợp
- Ma sát dải phanh
- Làm mát các thành phần hộp số
Dầu hộp số tay
Dầu hộp số tay trên các xe cũ, đôi khi được gọi là dầu hộp số tay hoặc dầu bôi trơn, thường dùng cho một số xe hộp số tay cũ.
Loại chất lỏng nặng hơn từ 75W đến 140W này không bao giờ được sử dụng trên ô tô hộp số tự động và ngay cả khi ô tô của bạn là hộp số tay, điều đó không có nghĩa là nó sẽ sử dụng loại chất lỏng hộp số tay này. Hầu hết các mẫu xe đời sau với hộp số tay sẽ sử dụng dầu tự động trong hộp số sàn.
Dầu tổng hợp so với truyền thống
Trong khi dầu truyền thống được làm từ dầu thô và sự định hình lại các hydrocacbon cho các thông số kỹ thuật của các loại xe khác nhau, thì dầu truyền động tổng hợp được tạo ra thông qua các phản ứng hóa học khác nhau. Loại dầu truyền động này ít có khả năng bị hỏng, oxy hóa hoặc loãng ở nhiệt độ cao.
Vì vậy, làm thế nào để bạn lựa chọn giữa dầu truyền thống và tổng hợp? Câu trả lời này không phải lúc nào cũng rõ ràng. Đảm bảo kiểm tra các thông số kỹ thuật do nhà sản xuất xe của bạn cung cấp và khi có nghi ngờ, hãy tham khảo ý kiến của chuyên gia.
Một số loại dầu hộp số
Dexron/Mercon: Những loại này, có các cấp chất lượng khác nhau, là loại dầu hộp số tự động được sử dụng phổ biến nhất hiện nay và có chứa các chất điều chỉnh ma sát để bảo vệ tốt nhất các bề mặt bên trong của hộp số.
Dầu HFM: Dầu được điều chỉnh ma sát cao (Highly Friction Modified – HFM) giống như các loại Dexron và Mercon, nhưng chất điều chỉnh ma sát trong chúng thậm chí còn hiệu quả hơn.
Dầu tổng hợp: Những loại chất lỏng này thường có giá cao hơn Dexron hoặc Mercon, nhưng chúng được thiết kế để chịu được sự thay đổi nhiệt độ mạnh mẽ và giảm ma sát, oxy hóa và cắt đáng kể.
Type-F: Loại dầu hộp số tự động này hầu như chỉ được sử dụng trên các mẫu xe cổ của thập niên 70 và không chứa chất điều chỉnh ma sát.
Dầu bánh răng Hypoid: Được sử dụng trong một số hộp số tay, loại dầu hộp số này có khả năng chịu áp suất và nhiệt độ cao.
Dầu động cơ: Mặc dù dầu động cơ thường được sử dụng trong động cơ ô tô, nhưng nó cũng hoạt động để bôi trơn hộp số tay vì nó có thành phần và tính chất tương tự như dầu hộp số.
Dầu hộp số trông như thế nào?
Nói chung, dầu hộp số tự động có độ sệt loãng hơn và trong với màu đỏ, mặc dù một số dầu hộp số tự động hiện nay có màu xanh lam/xanh lá cây, tím hoặc thậm chí là màu hổ phách, tùy thuộc vào nhà sản xuất. Điều này giúp bạn dễ dàng phân biệt dầu nhớt này với dầu động cơ và các chất lỏng khác cho ô tô của bạn. Điều này cũng khiến bạn dễ dàng phát hiện ra chỗ rò rỉ.
Mặt khác, dầu hộp số tay thường có màu tối hơn và đặc hơn. Nó cũng sẽ có mùi mạnh hơn.
3. Bao lâu thì nên thay dầu hộp số?
Theo thời gian, cả dầu hộp số tự động và hộp số tay sẽ bị hỏng và bị nhiễm các hạt và mảnh vụn, bẩn. Tuy nhiên, dầu hộp số không cần thay thường xuyên như dầu động cơ của bạn, nhưng điều quan trọng là bạn phải theo dõi kỹ và kiểm tra thường xuyên.
Nếu mức dầu trong hộp số của bạn thấp hoặc dầu đã bắt đầu bị hỏng, bạn sẽ nhận thấy hiệu suất giảm khi chuyển số hoặc các bánh răng ăn khớp. Điều này cũng có thể làm tăng nguy cơ làm hỏng các bánh răng và bộ phận bên trong khi chúng bắt đầu mài với nhau do thiếu chất bôi trơn.
Tùy thuộc vào loại xe bạn sở hữu và thời gian sở hữu, bạn có thể không bao giờ phải lo lắng về loại dầu truyền động mà bạn sử dụng. Đó là vì không cần thiết phải thay đổi nó thường xuyên. Trong thực tế, một số hộp số tự động có thể không bao giờ đòi hỏi phải thay dầu, mặc dù hầu hết đều khuyên bạn nên thay đổi nó mỗi 100.000 km đến 160.000 km. Hộp số tay đòi hỏi phải thay dầu hộp số thường xuyên hơn, thường là mỗi 50.000 đến 100.000 km.
Kéo tải nặng, lái xe dừng và di chuyển (stop-and-go) trong thành phố và điều kiện thời tiết khắc nghiệt có thể gây căng thẳng hơn cho hệ thống truyền động và chất lỏng truyền động của bạn. Nếu bạn thường lái xe trong những điều kiện này, bạn sẽ cần kiểm tra mức độ và tình trạng dầu truyền động của mình thường xuyên để tránh bất kỳ vấn đề nào.
Làm thế nào để tôi biết nếu dầu hộp số của tôi thấp?
Quá nhiệt hộp số là nguyên nhân hàng đầu gây ra hỏng hộp số. Quá nhiệt hộp số thường là kết quả của dầu ít hoặc cạn kiệt do không được chăm sóc thường xuyên.
Nếu có rò rỉ hình thành trong hệ thống truyền động của bạn, thì hộp số của bạn sẽ bị tiêu hao dầu, và bạn sẽ lái xe với hộp số có mức dầu thấp. Hộp số sẽ bắt đầu quá nóng và trượt, và mặc dù nó thường không khiến xe chết máy, nhưng nó sẽ khiến động cơ quay vòng cao hơn bình thường hoặc cảm thấy như thể xe bạn không có công suất.
Khi mức dầu hộp số thấp, điều này có thể dẫn đến hư hỏng vĩnh viễn cho hộp số của ô tô và dẫn đến việc sửa chữa, chế tạo lại hoặc thậm chí thay thế tốn kém.
Tìm dấu hiệu rò rỉ trên mặt đất nơi bạn đỗ xe và nếu xe của bạn có que thăm dầu hộp số, hãy kiểm tra mức dầu hộp số mỗi khi bạn thay dầu động cơ. Nếu nó hiển thị thậm chí là hơi thấp, có thể bạn đang có một vết rò rỉ nhỏ sẽ chuyển thành một vết rò rỉ lớn hơn và gây ra sửa chữa tốn kém trong tương lai nếu bạn không giải quyết vấn đề sớm.
Các triệu chứng của mức dầu hộp số thấp
Vì vậy, làm thế nào bạn có thể biết nếu mức dầu hộp số của bạn đang thấp? Dưới đây là một số dấu hiệu chính cần chú ý.
- Các vũng nước: Nếu bạn nhận thấy sự hình thành các vũng nước dưới gầm ô tô của mình, thì có thể xe bạn đã bị rò rỉ chất lỏng truyền động.
- Màu sắc: dầu hộp số chuyển từ chất lỏng màu sáng, trong (thường là màu đỏ nhưng ở một số phương tiện sẽ có màu khác) sang màu nâu sẫm hơn hoặc màu xanh lục đục có thể là dấu hiệu chính cho thấy đã đến lúc bạn cần thay dầu.
- Âm thanh gầm: Nếu bạn nghe thấy tiếng gầm khi tăng tốc hoặc đi vòng quanh góc cua, có thể có vấn đề với hệ thống truyền động của bạn. Ngoài ra, hộp số ít chất lỏng có thể tạo ra âm thanh rên rỉ hoặc vo ve.
- Tiếng kêu: Một dấu hiệu phổ biến khác của dầu hộp số thấp là khi một chiếc xe kêu lạch cạch khi khởi hành. Điều này có thể cảm thấy như thể bạn đang lái xe trên một dải ồn ào.
- Đèn cảnh báo: Nhiều xe hiện đại được trang bị công nghệ đèn cảnh báo để cho bạn biết nếu hộp số của bạn có vấn đề. Nếu bạn nhận thấy đèn trên bảng điều khiển cho biết nhiệt độ hộp số cao, điều này có nghĩa là chất lỏng truyền động của bạn đang nóng hơn mức bình thường. Hãy nhớ rằng đèn kiểm tra động cơ của bạn không phải lúc nào cũng chỉ về động cơ của bạn — nó cũng có thể sáng nếu có sự cố về hộp số.
- Khó khăn khi sang số: Sự chậm trễ khi sang số hoặc các vấn đề khi chuyển số, chẳng hạn như trượt, va chạm và tiếng ồn có thể là những dấu hiệu chính cho thấy dầu hộp số của bạn có vấn đề.
- Hộp số bị trượt hoặc động cơ tăng tốc quay vòng khi đi vòng cua: Đây là dấu hiệu cho thấy hộp số đang thiếu chất lỏng.
- Mùi: Mùi khét nhẹ, đặc biệt nếu có mùi chua bất thường, có thể là một dấu hiệu khác cho thấy dầu hộp số của bạn có vấn đề.
Nếu bạn có bất kỳ lo lắng nào về dầu truyền động của mình, bạn có thể dễ dàng kiểm tra mức độ của nó bằng cách kéo que thăm dầu trong hầu hết các loại xe. Tham khảo hướng dẫn sử dụng của chủ sở hữu để tìm hiểu vị trí đặt que thăm dầu và mức chất lỏng của bạn phải có.
Điều gì xảy ra nếu xe chạy mà không có dầu hộp số
Nếu ô tô của bạn hết dầu truyền động, rất có thể sẽ không vào số được, hầu như không chuyển động hoặc không chuyển số. Điều này đặc biệt xảy ra nếu bạn có một chiếc xe hộp số tự động.
Và một điều mà bạn cần biết là nếu bạn cho phép một chiếc xe di chuyển mà nó không có dầu truyền động sẽ có thể dẫn đến việc sửa chữa nhiều và tốn kém. Đây là lý do tại sao điều quan trọng là phải chú ý đến các dấu hiệu được liệt kê ở trên! Nếu bạn còn nghi ngờ, hãy kiểm tra hộp số hoặc đưa xe đến một chuyên gia có thể kiểm tra giúp bạn.
4. Sục rửa hộp số là gì?
Khi nói đến việc chăm sóc hộp số hay các hệ thống mà có chất lỏng trên xe của bạn, bạn sẽ thường nghe thấy thuật ngữ “sục rửa”.
Về cơ bản, sục rửa hộp số giúp đảm bảo hầu như không còn chất lỏng cũ trong hộp số, bộ biến mô hoặc trong các đường dầu của xe. Đó là một cách tuyệt vời để loại bỏ rác rưởi và bụi bẩn, bùn có thể mắc kẹt trong hộp số của bạn.
Quá trình bảo trì này sử dụng một máy đặc biệt để loại bỏ tất cả chất lỏng cũ, bẩn trong hộp số và thay thế bằng chất lỏng sạch mới, và đôi khi, dung dịch làm sạch được đưa vào để tăng cường quá trình làm sạch.
Thay thế dầu cũ bằng dầu mới và thay thế bộ lọc có thể giúp kéo dài tuổi thọ hộp số của bạn và ngăn ngừa các sự cố trước khi chúng xảy ra. Hãy nhớ rằng, khi nói đến việc chăm sóc hộp số của bạn, hãy luôn tham khảo các khuyến nghị do nhà sản xuất cung cấp. Tần suất thay dầu hoặc sục rửa hộp số sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại xe cụ thể của bạn và cách bạn sử dụng ô tô của mình.
