Rotor phanh (đĩa phanh) là những đĩa kim loại lớn được gắn cứng với bánh xe và bạn có thể nhìn thấy trên bánh xe ô tô từ bên ngoài. Các đĩa này quay cùng với các bánh xe để khi má phanh kẹp chặt vào chúng, chúng sẽ dừng xe. Đĩa phanh phải chịu lực và lượng nhiệt rất lớn. Không chỉ vậy, chúng phải tản nhiệt đó ra ngoài không khí càng nhanh càng tốt vì có thể bạn sẽ đạp phanh tiếp trong một khoảng thời gian ngắn. Nếu bề mặt đĩa trở nên không bằng phẳng theo thời gian, phanh sẽ trở nên chập chờn và kém hiệu quả. Điều này thường được gọi là cong vênh (trong tiếng Anh là Warp – có lẽ nên để Warp để giữ nguyên nghĩa).
Đĩa phanh cong vênh như thế nào?
Một quan niệm sai lầm phổ biến khi các đĩa phanh được gọi là “cong vênh” là chúng không còn phẳng khi quay (tương tự như cách một bánh xe đạp bị cong vênh). Đối với ô tô, để xảy ra trường hợp đó, bản thân các đĩa phanh sẽ phải bị lỗi vì nhiệt độ cần thiết để làm cho kim loại đàn hồi đủ mềm để có thể uốn cong một cách đơn giản là rất lớn.
Thay vào đó, sự cong vênh thực sự ám chỉ bề mặt phẳng của đĩa phanh trở nên không đồng đều. Nhiệt là nguyên nhân số một gây ra hiện tượng này và có thể gây cong vênh theo nhiều cách:
- Tráng men bóng đĩa phanh bằng vật liệu từ má phanh. Điều này xảy ra bởi vì má phanh, giống như lốp xe, được chế tạo với độ cứng và độ dính khác nhau tùy thuộc vào mục đích sử dụng. Khi má phanh được sản xuất để sử dụng trên đường bình thường sẽ rất nóng khi lái xe và phanh ở tốc độ cao, hoặc do đạp phanh trong thời gian dài, vật liệu bám có thể trở nên quá mềm và về cơ bản nó “sơn” các đĩa phanh. Điều này có nghĩa là má phanh sẽ không bám vào kim loại đĩa phanh khi phanh lại một lần nữa, gây giảm hiệu suất phanh kém trơn tru hơn trước.
- Làm mòn bề mặt của đĩa phanh và làm cho các điểm cứng hơn trong kim loại hơi nhô ra khỏi bề mặt. Lý do mà đĩa phanh thường không bị mòn nhiều xoay quanh một khái niệm khá đơn giản. Vì kim loại của đĩa phanh cứng hơn má phanh tác dụng lực ma sát vào nó nên miếng má phanh bị mòn trong khi đĩa phanh vẫn không bị ảnh hưởng. Với nhiệt độ quá cao, kim loại đĩa phanh trở nên đủ mềm để má phanh có thể mài mòn bề mặt rôto. Điều này có nghĩa là các điểm nhỏ hơn một chút trong kim loại bị mài mòn nhanh hơn và làm cho các điểm cứng hơn nhô ra ngoài, gây cong vênh.
Cách ngăn chặn đĩa phanh bị cong vênh
Để ngăn các đĩa phanh bị tráng men do vật liệu má phanh, hãy lưu ý đến mức độ phanh của xe so với những gì được thực hiện trong quá trình vận hành bình thường. Khi xuống dốc trong thời gian dài, hãy cố gắng kiểm soát tốc độ của xe bằng cách chuyển hộp số sang số thấp hơn. Đối với xe số tự động, lựa chọn duy nhất thường là chuyển số sang số “3”, trong khi các xe sử dụng hộp số sàn hoặc hộp số có thể chuyển số khác có thể quyết định chọn số tốt nhất để sử dụng dựa trên số vòng quay của động cơ. Khi phanh nóng, tuyệt đối không được đạp mạnh chân phanh tại một chỗ.
Ngoài ra, khi má phanh được lắp lần đầu, chúng nên được mài mòn đúng cách để đảm bảo chúng không để lại quá nhiều vật liệu trên rôto phanh. Điều này thường liên quan đến việc cho chiếc xe chạy lên đến tốc độ thông thường trên đường và sau đó phanh cho đến khi tốc độ giảm xuống 15 km/h. Sau khi thực hiện xong một vài lần, bạn có thể đạp phanh đến khi dừng hẳn. Một vài điểm dừng đầu tiên sau đó nên được thực hiện cẩn thận. Điều này cho phép má phanh hoạt động tốt hơn trong quá trình phanh gấp trên đường.
Các bước có thể thực hiện để tránh mòn quá mức trên bề mặt của đĩa phanh tương tự như các bước để tránh đĩa phanh tráng men. Đảm bảo tránh phanh cứng khi đĩa phanh bị nóng do sử dụng lâu.
Đĩa phanh bị cong vênh sẽ cảm thấy như thế nào?
Có một số triệu chứng cần tìm khi chẩn đoán đĩa phanh bị cong vênh:
- Nếu đĩa phanh bị tráng men, bạn có thể nghe thấy tiếng rít quá mức khi phanh hoặc thậm chí ngửi thấy mùi cao su cháy.
- Nếu phanh đột ngột trở nên chập chờn và không ổn định, các đĩa phanh phải là đối tượng nghi ngờ đầu tiên.
- Nếu xe bị rung khi phanh, rất có thể đĩa phanh đã bị cong vênh.
